ახლახან საქართველოს ეკლესიის წმინდა სინოდმა
ქართველი მგალობელი წმინდანები დაადასტურა ღვთის წინაშე ჩვენთვის მეოხთა შორის.
გარდა იმისა, რომ ზოგადად საქართველოს მართლმადიდებელ მორწმუნეთათვის ყოველი
ახლადაღიარებული წმინდანი სულიერი
ცხოვრების ახალი ორიენტირია, ფილიმონ ქორიძე და ძმები კარბელაშვილები, ცოტა ხნის
წინ ასევე კანონიზირებულ ექვთიმე აღმსარებელთან ერთად ქართული ტრადიციული
საეკლესიო გალობის ღვთივსათნოდ გაწყობისა და ღვთისმსახურებაში დანერგვის შემწეებად
მოიაზრებიან.
ისიც უნდა ითქვას, რომ საქართველოს საპატრიარქო
ქართულ ტრადიციულ გალობას ბოლო დროს განსაკუთრებით აქტიურად უჭერს მხარს - 2011
წელს მან ქართული გალობის შეწევნისათვის საკმაოდ დიდი თანხა გამოჰყო, რაც ხუთ
პროექტს მოხმარდა (ეპარქიებში შერჩეული გუნდების მიერ საჩვენებელი წირვა-ლოცვების
ჩატარება; ეპარქიული გუნდების ჩამოყალიბება, თბილისის ტაძართა სამგალობლო გუნდების
მოსმენა-კონსულტაციები, ქართული გალობის მუსიკალური ენის მეთოდურ-სამეცნიერო
კვლევა და კარბელაანთ კილოს საგალობელთა კრებულის მომზადება). ამ პროექტებზე
(სახეცვლილი სახით) და სხვა მსგავს პროექტზე მუშაობა, იმედია შემდგომშიც
გაგრძელდება.
ერთი შეხედვით, ქართული გალობა აღორძინებას
განიცდის. შესაძლოა, ეს ასეცაა, მაგრამ - ძალიან ნელი ტემპითა და დაკლაკნილი გზით.
”მაგრამ მე უფრო ლამაზი მინდა” - იტყოდა პოეტი.
ყოველი მუსიკოსი თანხმდება იმაში, რომ ქართული
საგალობელი, როგორც მუსიკალური და კულტურული ფენომენი, უნიკალურია. ბევრი იმაზეც
ერთი აზრისაა, რომ საგალობელზე და ხალხურ სიმღერაზე მნიშვნელოვანი საქართველოს მსოფლიო კულტურის საგანძურში
არაფერი შეუტანია. ეს ლოზუნგები ბევრმა ბავშვმა და ახალგაზრდამაც იცის,მაგრამ
საქართველოს ეკლესიის მრევლის დიდ ნაწილს ეს გალობა მაინცდამაინც ვერ ედება გულზე მალამოდ.
რა
არის ამის მიზეზი?
ამ
საგალობელთა სიგრძე? დიახ. და იცით
რატომ? გალობას კონცერტად აღვიქვამთ და ველოდებით, როდის მორჩება მუსიკა, რომ
გავაგრძელოთ ლოცვა. ეს კი იმას ნიშნავს, რომ ჩვენ არ ვცდილობთ გალობით ლოცვას. თუმცა არის შემთხვევები,
როდესაც რეალურად მართლაც აცდენილია მღვდლისა და მგალობელთა რიტმი ერთმანეთს. ამის
საშველიც არსებობს: ზედმეტი არ იქნება, რომ ამ ორმა მხარემ ერთობლივი მსჯელობა-მეცადინეობის
შედეგად მოაწესრიგოს საგალობლის ვარიანტთა შერჩევა, ტონების მონაცვლეობა,
ინიციატივის გონივრულად გადანაწილება და
ა.შ.
ერთიც უნდა ითქვას: ზოგიერთ ღვთისმსახურს გალობა
ღვთისმსახურების მხოლოდ სამშვენისად მიაჩნია. და ვინ არ შესწრებია: გალობს გუნდი
”რომელი ქერუბიმთა საიდუმლოდ ვემსგავსენით და ცხოველსმყოფელისა სამებისა,
სამწმინდა არსობისა გალობას შევსწი...: და შეწყდა გალობა-ლოცვა: მღვდელი გამოვიდა
საკურთხევლიდან ბარძიმ-ფეშხუმით. ამიტომ თითზე ჩამოსათვლელია მღვდელი, რომელიც
ცდილობს დახვეწოს თავისი ასამაღლებელი, ისწავლოს გალობა ”წმინდაო ღმერთოსი”,
სადიდებლებისა, ე.ი. იმ ლოცვებისა, რომლებიც მათ, ტრადიციით, უნდა იგალობონ.
მახსენდება განსვენებული მამა გიორგი საბიაშვილის და მამა სოკრატეს რუსულად გალობა
ლიტიაზე...
ისე, საინტერესოა, რატომ არის ეს ჩვენი ძველი
საგალობლები ასე გრძელი? ეტყობა, ჩვენ წინაპრებს ეკლესიაში ყოფნისას არსად
ეჩქარებოდათ და ეს საგალობლები მოსწონდათ. რაიმე სხვა მიზეზი მოიძებნება?
ამ
საგალობელთა დაბალმხატვრული დონე? მოდით ეს პუნქტი სერიოზულად არც განვიხილოთ, თუ გავითვალისწინებთ,
რომ ეს ნიმუშები საუკუნეების ფილტრში გამოატარა ხალხის გენიამ. როგორც მინიმუმი,
შეურაცხყოფა გამოგვდის ქართული ეკლესიის წევრთა ან გემოვნების, ან სულიერებისადმი.
და კიდევ ერთი რამ: შეიძლება ის ფაქტორი, რომ
საქართველოს მუსიკალური საზოგადოების ყველა სპექტრი ქართული გალობის
მაღალმხატვრულობით და უნიკალური, არქაული სტრუქტურითაა აღფრთოვანებული, მავანმა
”არასულიერ”, ”საერო” პოზიციად მიიჩნიოს. მაგრამ რა ვუყოთ იმას, რომ საქართველოში სასულიერო
გალობის მეცნიერულად შესწავლით დაკავებული ყველა პირი საეკლესიო მგალობელია?
ამ
საგალობელთა დაბალი სულიერება, თუნდაც იგივე ბიზანტიურ გალობასთან შედარებით?
ეს ”ქართველთა არამყარი რწმენის” ნაცნობი მოტივია,
რამაც ადრე ათონის მთაზე ქართველთა შევიწროებას შეუწყო ხელი. შესაძლოა, ქართველები
ისე დაწვრილებით არ განიხილავდნენ დოგმატებს, როგორც სხვა ერის ღვთისმეტყველები, მაგრამ,
სამაგიეროდ, შეცდომაც ნაკლები მოსდიოდათ. რაც შეეხება სულიერი ხელოვნების
ტრადიციების ერთგულებას: შეხედეთ ძველქართულ საეკლესიო ენას, ამგვარი
არქაული სამეტყველო ენის დღემდე მოტანის გვერდით ნუთუ მუსიკალური ენა ხელიდან
გაგვისხლტდა და ევროპული მიმართულებით ”განგვივითარდა”? კი, არის ასეთი
მოსაზრებაც...
”ქართულ-ბიზანტიური” გალობის მომხრეებიც, როგორც
სხვადასხვა წყაროები ამას ადასტურებენ (პირადად მე ფეისბუკზე ვხვდები ამას), კვლავ
აგრძელებენ თავიანთი თვალსაზრისის პოპულარიზაციას. მათი აზრით, მრავალხმიანი
გალობა ქრისტეს ეკლესიაში დაუშვებელია და ბიზანტიური სტილის გალობა მთელ
მართლმადიდებლურ სამყაროში ლოცვის მუსიკალური განსხეულების ერთადერთი გზაა (მე ამ
პოზიციას შევადარებდი კათოლიკურ სამყაროში ადრე არსებული ლათინური ენის პრიმატის
საკითხს). აქ კიდევ ერთხელ გავიხსენებთ, რომ სამეტყველო ენის პარალელურად ყოველ
ხალხს გააჩნია თავისი მუსიკალური ენა, და თუ სახარება იქადაგა და ითარგმნა ყველა
ენაზე, თუ ლოცვებიც სხვადასხვა ენაზე იკითხება, მისი მუსიკალური სამოსი რატომ უნდა
იყოს უნიტარული? თავად ბიზანტიური გალობაც ღრმად ეთნიკურია - ბალკანურ-წინააზიური.
ვერც სერბულმა, ვერც რუმინულმა, ვერც ბულგარულმა,
ალბანურმა, არაბულმა მუსიკალურმა კულტურამ ვერ ”გადათარგმნა” ბიზანტიური გალობა
ისე თავისებურად, როგორც ქართულმა; და იმას, რომ დღეს მართლმადიდებლური გალობის
სამი სახეობიდან ერთ-ერთი ქართულია (ამათგან რუსული პარტესული, ევროპული კათოლიკური
სტილის გალობა აშკარად ამოგდებულია ძველი სამგალობლო სტილის კალაპოტიდან), მოდით
ქართველთა ”ბედოვლათობას” კი ნუ დავაბრალებთ, არამედ - ჩვენს უნიკალურ
გეოპოლიტიკურ და ისტორიულ ფაქტორს და ასევე უნიკალურ მუსიკალურ ენას.
იქნებ ქართული გალობა მართლაც გვიან შუასაუკუნეებში
გამრავალხმიანდა და მანამდე დღევანდელი ბერძნული გალობის მსგავსი იყო? მოდით,
წარმოსახვით ”დროის მანაქანაში” ნურცერთი მხარე ნუ ჩავსხდებით. იმას კი ნუ
ვამტკიცებთ (ჰაერზე), რომ ”ასე გალობდნენ ძველად საქართველოში”, არამედ მადლიერებით
მივიღოთ დღემდე (იგივე - მე-19 საუკუნის
შუა წლებამდე) მოღწეული საგალობლები ქართული საეკლესიო მუსიკის განვითარების
ბუნებრივ შედეგად.
ვერ ვითმენ და ერთ ცოტა სპეციფიკურ მსჯელობასაც
დავამატებ: ნაკლებად საკამათოა, რომ ქრისტიანობის გავრცელების პერიოდში ჩვენთან
მართლაც ბიზანტიური გალობა ჟღერდა (ისევე, როგორც საღვთისმსახურო ენაც ბერძნული
იყო), მაგრამ დღევანდელი ბერძნული გალობა იმ ძველი გალობის ისეთივე განვითარების
შედეგია, როგორიც ქართული, ოღონდ - სხვადასხვა მიმართულებით: ბერძნული გალობა
მთავარ მელოდიას გაბმულ ბანს უხამებს (რომელიც ქართული სიმღერისთვისაც
დამახასიათებელია, მაგრამ - არა - საგალობლისთვის!) და აღმოსავლური ჩუქურთმებით
ამკობს, ხოლო ქართული გალობა ზედა ხმის მთავარ მელოდიას ქვედა ორ პარალელურ ხმას
უთავსებს, რომლებიც შემდგომში პოლიფონიურ განვითარებას განიცდიან. ამიტომ
დღევანდელი გაბმულბანიანი ბიზანტიური გალობა ვერაფრით იქნებოდა ქართულის წინაპარი.
შეიძლება მიწყინონ ”ბიზანტიურ-ქართული” გალობის
მიმდევრებმა და მომწონებლებმა (დახვეწილი ბერძნული გალობა მართლაც სასიამოვნოა,
თან ძველი, უწყვეტი ტრადიციის ათონის და ბიზანტიური ფაქტორიც სხვა ელფერს აძლევს),
მაგრამ უნიტარული ენით გატაცება, გარდა ზემოთნახსენები საყოველთაო ლათინურისა,
მაგონებს კრიშნაიტულ სარწმუნოებაში არსებულ ჩემთვის მიუღებელ ტრადიციას - ქართველი
კრიშნაიტები რომ ინდურ სახელებს ირქმევენ. არც კრიშნაიტების შეურაცხყოფა მიფიქრია
(ნორმალურმა ადამიანმა მეორე ადამიანის რელიგიურ არჩევანს პატივი უნდა სცეს),
იქნებ მათი რწმენის სხვა პუნქტი მართლაც ძლიერია, მაგრამ რატომ უნდა იყოს ინდური,
ლათინური, არაბული თუ სხვა ენა (მათ შორის - მუსიკალური) მსოფლიოში გამორჩეულ
წმინდა ენად აღიარებული? არ მესმის...
ქართული
საგალობელი ხალხურ სიმღერის ზეგავლენას განიცდის და ამდენად არასულიერია?
პირიქით. რთული გურული სიმღერა სწორედ გალობის
ზეგავლენითაა ამგვარი განვითარებული პოლიფონიური ფორმისა. გურული ”კბენასავით”
ბგერათწარმოქმნაც (რასაც დაცინვით
კრიმანჭულს უწოდებენ) და თანხმოვნების გამღერებაც სწორედ გალობის სტილს უკავშირდება,
და არა - პირიქით.
რაც შეეხება ქართული სიმღერისა და გალობის
მუსიკალური ენის მსგავსებას, მათი სტილური ერთიანობის შესახებ მსჯელობა უფრო ზოგად
ხასიათს ატარებს, ვიდრე - არგუმენტირებულს. დიახ, მიუხედავად იმისა, რომ ქართულ
სოფელში ერთიდაიგივე ხალხი მღეროდა სუფრაზე და გალობდა ეკლესიაში, ისინი მკაფიოდ
განასხვავებდნენ სასულიერო და საერო მოტივებს და მათ საშემსრულებლო მანერას.
სხვათა შორის, საპირისპირო მიმართებას ვხედავთ
ჩვენთვის კარგად ნაცნობ კორსიკულ სიმღერასა და გალობას შორის. მათი სტილი
ფაქტობრივად არ განსხვავდება ერთმანეთისგან.
და თუ ქართულ გალობას და სიმღერას მუსიკალური ენის
საერთო მახასიათებლებიც გააჩნიათ, ესეც ბუნებრივია - ეს ხომ ერთი მუსიკალური ენის
ორი განშტოებაა (როგორც, ვთქვათ, სამეტყველო და საღვთისმსახურო, ან თუნდაც - ლიტერატურული
ენები).
ქართული
საეკლესიო გალობა მოძველდა?
ხშირად გვესმის: ”ახლა სხვა დროა”; ”ყოველივე
ვითარდება”... მაგრამ თუ ეს ”სხვა დრო”
საერთოა ხატისათვის, საეკლესიო არქიტექტურისა, ღვთისმსახურთა შესამოსელისთვის,
საღვთისმსახურო ენისათვის, რატომ ვეძებთ
გამოსახვის ახალ ფორმებს გალობაში და ამას არ ვაკეთებთ საეკლესიო ხელოვნების
ზემოთჩამოთვლილ დარგებში? ზედმეტად
მიმაჩნია მსჯელობა იმაზე, რომ ტრადიციისადმი ნდობა და ინოვაციისადმი უნდობლობა
მართლმადიდებლური აზროვნების ერთ-ერთი გამორჩეული შტრიხია; იმდენად, რომ ცნება
”მართლმადიდებლური” დღეს ხშირად ”ტრადიციულის” და ”ურყევი-უცვლელის” იგივეობრივად
მიიჩნევა.
მაგრამ, შესაძლოა, თავისი ერთგვარი
”მოუხელთებლობის”, ფიქსაციის სპეციფიკური ხერხის თუ ”დროში წარმავალობის” გამო
დღეს საქართველოს ტაძრებში გალობა მკაფიო ფორმებით არ ფიქსირდება და ეკლექტიკური
მრავალსახოვნებით გამოირჩევა. ეს ეხება როგორც რეპერტუარს, ასევე - შესრულების
მანერას.
შესაძლოა, ყველა ჩემი კოლეგის აზრი არ გამოვხატო,
მაგრამ პირადად მე დასაშვებად მიმაჩნია საგალობლის შემდგომი განვითარების
შესაძლებლობაზე მსჯელობა. თუმცა აქ სიტყვა ”განვითარებას” მე ვარჩევდი ”შეუმჩნეველ
სახეცვლილებას”, იმდენად ”დაკრისტალებულია” ეს ფენომენი და იმდენად არამიზანმიმართული
უნდა იყოს ნიუანსის დონეზე მისი თანდათანობითი
გარდასახვა.
დღეს, არა მარტო ჩემი აზრით, ქართული გალობა უნდა
განვითარდეს ახალი მობილური ვარიანტების შექმნით, ოღონდ - ტრადიციულ მუსიკალურ
ენას და სტრუქტურულ კანონზომიერებს უნდა დაეყრდნოს, და ეს სამუშაო დღეს, მართლია
ნელი ტემპით, მაგრამ მაინც წინ მიიწევს. ასევე გარკვეული ძვრებია ძველი, შუა
საუკუნეების ქართული ნევმების დღემდე მოღწეულ საგალობლებთან დაკავშირების მხრივ
(დადასტურებულია მათი ზოგიერთი დეტალის თანხვედრა).
ქართული საგალობელი სტილისტური განვითარების გზით
უნდა წავიდეს და არა - სტილური რევოლუციის, ან - ეკლექტიზმის გზით. ძალიან
კატეგორიული ვარ? რა ვქნა, არც სამეტყველო ენაში მომწონს ”დღეს სამსახურში ფართი
გვქონდა”, ”რა ივენთია ხვალ დაგეგმილი?”, ”ანუ, აქ წერია, რომ...” და ა.შ.
ეკლესიაში ძველი გალობა რომ მესმის, წარმოვიდგენ
ხოლმე, რომ აქ ჩემ გვერდით ჩვენი წინაპრები, მეფეები, წმინდანები იდგნენ და ახლაც
დგანან და ჩვენთან ერთად ლოცულობენ. ეს მართლაც ასეა - ეკლესიაში არათუ დრო
ჩერდება, როგორც ზოგჯერ ამბობენ, არამედ - სხვადასხვა დრო ერთიანდება. პირადად ჩემთვის
ეს მნიშვნელოვანი ფაქტორია.
ქართული
გალობა ყურს ჭრის?
გეთანხმებით, მეც ხშირად მჭრის ყურს დღევანდელი
ქართული გალობა. მაგრამ საქმე შემსრულებლებშია და არა - საგალობელში. აქ ერთი
არასწორი ტენდენციაც თამაშობს გარკვეულ როლს. მღერის ვოკალური მანერა (ხმის ტრემოლაციით,
ანუ ”ვიბრატოთი” გამოხატული), რომელიც მართლაც უცხოა ქართული საეკლესიო საშემსრულებლო
სტილისათვის, ძველი ქართული გალობის აღდგენის პირველ წლებში სამართლიანად იქნა
გაკრიტიკებული. თუმცა ზოგიერთმა ენთუზიასტმა ”წყალს ბავშვი გადააყოლა” და ”ღია
ხმით”, ”ქართული მანერით” გალობაში მოუწესრიგებელი, გაუვარჯიშებელი, ხშირად
მყვირალა ხმის გამართლება ”მოძებნა”...
მაგრამ ზოგჯერ ტაძარში ნორმალური გალობა ისმის, ღვთისმსახური
კი ამბობს: ”რა ვქნა, არ მიყვარს ეს მუსიკა და როგორ ვწირო მისი თანხლებითო?”
საინტერესოა, რომ ძველი ქართული ენის მიმართ მსგავსი ”გართულება” ღვთისმსახურთაგან
არავის აქვს. რატომ? ბავშვობაში და ახალგაზრდობაში ძველი ქართული მეტყველება
მათთვის ნაცნობი და მახლობელი იყო? მაგრამ წაიკითხეს ამ ენაზე სახარება, სკოლაში
ძველი ავტორების სწავლით და ეკლესიაში მისი მოსმენითაც დადებითად განეწყვნენ ამ
მართლაც პოეტური, ენის მიმართ. მოდით, ასეთივე ნდობა ვიქონიოთ ტრადიციული გალობის
მიმართაც და ვეცადოთ, შევეჩვიოთ მას - ისევე, როგორც ვეჩვევით და პირველივე
ბგერებიდანვე გვიყვარდება ყოველი ჩვენთაგანისათვის ძვირფასი ადამიანის მიერ
დაწერილი საგალობლები.
ჩვენი პირადი სულიერი გამოცდილებით, რომელიც იმ
მუსიკას უკავშირდება, რომლის ფონზეც ეკლესიაში მოვედით, ნუ დავთრგუნავთთ
საუკუნეებში გამობრძმედილ სამგალობლო სტილს.
მადლობა ღმერთს, დღეს საქართველოს უმრავლეს ტაძარში
ძველი ქართული გალობა ჟღერს (თუმცა სინოდის 2003 წლის დადგენილებით, ყველა ტაძარში
უნდა ჟღერდეს). მაგრამ ზოგჯერ მართლაც ძნელად მოგიტრიალდება კაცს ენა, რომ მას
”გალობა” შეარქვა. რატომ? დღეს ქართველი მგალობლები - ეს არის ენთუზიასტთა ფენა,
რომელთაც გარდა საკუთარი სულისათვის ზრუნვისა და გალობის სიყვარულისა სხვა
დაინტერესება არ აქვთ (განსხვავებით ვაჟ მედავითნეთა და სტიქაროსანთა ნაწილისა,
რომელთაც მღვდელმსახურად ჩამოყალიბების ბევრად მეტი შესაძლებლობა აქვთ, რომ
არაფერი ვთქვათ უფრო ადვილად შესასწავლ კითხვასა და საკურთხეველში ქცევის წესებზე).
და თუ ეკლესიაში მის გალობას ითმენენ, მგალობელს შემდგომი დაოსტატობის სტიმული არ
გააჩნია. მგალობლისადმი შესაწირი ერთ
მსახურებაზე საშუალოდ 2-5 ლარია (თითო-ოროლა ცნობილი გამონაკლისის გარდა). დიდი
ნაწილი მგალობლებისა უფასოდ გალობს (მათ შორის ბევრია ქალი; საერთოდაც, ქალები ხომ
ჩვენი ეკლესიის მრევლის ძირითად საყრდენს შეადგენენ...) და თავად ამბობს: ”ტაძარში
გალობის უფლება მაქვს და ამაში თუ ფულს არ ვიღებ, მითუმეტეს მადლიაო”. ე.ი. თავად
მგალობელთათვისაც ეს საქმიანობა დღეს პროფესიად არ აღიქმება. ჰოდა იმიტომ გვაქვს
ასე სხვათაშორისი გალობაც...
ძალიან მეეჭვება, მოვესწრო იმ დროს, როდესაც
ქართველი მგალობელი სხვა საქმიანობით არ იქნება დაკავებული (არადა, ზოგიერთ სხვა
მართლმადიდებლურ ქვეყანაში მსგავსი ”ფენომენი” არსებობს).
იშვიათად, მაგრამ მაინც გვხვდება შემთხვევები, როდესაც
მგალობელთა პროფესიონალიზმი უდავოა, მაგრამ რეპერტუარი ან საშემსრულებლო მანერა
მოიკოჭლებს. თუმცა ცხადია, ამ უკანასკნელ ფაქტორზე მოსაზრებები (მათ შორის - ჩემი)
ხშირად სუბიექტური შეიძლება იყოს.
მაგალითად, მე
ყოვლადწმინდა სამების საპატრიარქო ტაძარში უცხოელ სტუმარს ქართული გალობის
მოსასმენად არ მივიყვან, შესაძლოა - მხოლოდ მისი დაჟინებული თხოვნით; და აქაც
მრავალი განმარტების მიცემა დამჭირდება მისთვის. სხვადასხვა მიზეზთა გამო მე ვერ
შევაფასებ იმ მუსიკის მხატვრულ ღირსებას, რომელიც იქ ჟღერს ტრადიციული რეპერტუარის
გვერდით (თუმცა არც იმას ვიკადრებ, რომ ფილარმონიის კონცერტიდან გამოსული ერთი
ცნობილი მუსიკოსის მსგავსად ამ მუსიკას ”სრულიად გენიალური” ვუწოდო), მაგრამ ის კი
ცხადია, რომ ამ საკათედრო ტაძარში წირვაზე მჟღერი მუსიკის ზოგიერთი საავტორო ნიმუში
მოწყვეტილია ტრადიციას და ცნება ”საეკლესიო მუსიკის სტილის და ესთეტიკის”
ყოფნა-არყოფნაზე ჩააფიქრებს კაცს.
ამ საპატრიარქო ტაძარში სრულდება ტრადიციული
რეპერტუარიც, მაგრამ მისი საშემსრულებლო მანერის მიმართ ქართველ გალობისმცოდნეთა
მხრიდან კვლავაც ორაზროვანი დამოკიდებულება ფიქსირდება. მე არ მინდა ჩემი
წერილიდან ვინმემ ისეთი დასკვნა გამოიტანოს, რომ სამების საკთედრო გუნდის
ხელმძღვანელის წინააღმდეგაა ჩემი პათოსი მიმართული. ეს რეგენტი ბოლო წლებში
საქართველოში ტრადიციული ქართული გალობის დამკვიდრების, კვლევის და პოპულარიზაციის
ავანგარდშია, რაც ამ ბოლო თვეებითაც დასტურდება... საქმე ისაა, რომ სამების
საპატრიარქო გუნდის მიერ შესრულებული ტრადიციული სამგალობლო რეპერტუარი, შეიძლება
ითქვას, კლასიკური მუსიკის გამომსახველობითი ხერხებით განხორციელებული
ინტერპრეტაციაა დედანისა. ჩემთვის, ისევე როგორც მრავალი სხვა მგალობლისათვის, ეს
მუსიკა რელიგიურია და მაღალმხატვრული, მაგრამ, საშემსრულებლო ესთეტიკის მხრივ -
არატრადიციული... ცხადია - თუ შევთანხმდებით, რომ არსებობს მართლმადიდებლური
საეკლესიო გალობის ესთეტიკა - როგორც ცალკე მდგომი კატეგორია.
ზემოხსენებულ ფაქტორზე შესაძლოა, დიდხანს ვიდაოთ,
მაგრამ, რაც შეეხება ზოგადად ქართულ ტაძრებში არსებულ ეკლექტიზმს, აქ სადაო
არაფერია. ქართულ ტაძრებში შეიძლება მოისმინოთ ძველი ტრადიციული გალობა,
გახალხურებული საგალობელი, თანამედროვე კომპოზიტორის მიერ დაწერილი საგალობელი,
რუსული გალობის ნიმუშები, მე-19-20-ე საუკუნეში ევროპული ჰარმონიის გავლენით
ჩამოყალიბებული ნახევრადხალხური, ქალაქური საგალობლები და ა.შ. ერთ წირვაზე ზოგჯერ
2-3 ასეთი სტილი ერწყმის ერთმანეთს.
შესაძლოა, ეს ნაკლებად პრობლემატურია, მაგრამ თვით
იმ ტაძრებში, სადაც ტრადიციული ქართული გალობა განუხრელად ნარჩუნდება, სტილთა
აღრევა არც თუ იშვიათია. ერთ წირვაზე მოისმენთ როგორც გამშვენებული, ასევე სადა
კილოს როგორც გელათურ, ასევე ”კარბელაანთ კილოს” და ზოგჯერ შემოქმედის სკოლის
საგალობლებსაც. საქმე ისაა, რომ თავად მუსიკოსმა მგალობლებმაც დავკარგეთ სტილური
ერთიანობის შეგრძნება. არადა ძველად კახეთში გურულს არ გალობდნენ, და გურიაში -
კახურს. ქალაქში ვართ და იმიტომ ვგალობთ ყველაფერს? მაშინ გვეგალობა გახალხურებული
ქალაქური მოტივის საგალობლებიც (გარკვეული ისტორიული და მხატვრული მნიშვნელობა
მათაც გააჩნია)!
მოკლედ, ასე. როგორც ერი, ისე ბერი. როგორიც
ზოგადად ღვთისმსახურების სხვა გარეგნული მხარეა, ისეთია გალობაც. თუმცა ქართული
გალობა დღეს, ჩემი აზრით, საეკლესიო
ღვთისმსახურებისა და ხელოვნების დარგთა შორის ყველაზე მოუწესრიგებელია.
