ავტორი - ნიკო ჩიხლაძე - ეკონ. მეცნ. დოქტორი, თეოლოგიის დოქტორი, ქუთაისის უნივერსიტეტის სრული პროფესორი
ქუთაისის უნივერსიტეტმა გამოსცა სრული პროფესორის, ნიკოლოზ ჩიხლაძის ახალი ნაშრომი “მებაჟის კონცეპტი წმინდა წერილში”. ნაშრომში წარმოდგენილია მეზვერის (მებაჟის) ძირითადი შტრიხები წმინდა წერილის მიხედვით. საკითხის სიღრმისეული გამოკვლევის მიზნით გამოყენებულია წმინდა მამათა გამონათქვამები, შეხედულებები და კომენტარები. ავტორს არ აქვს საკითხის სრულად წარმოჩენის პრეტენზია. იგი იხილავს რამდენიმე საკვანძო საკითხს წმინდა წერილიდან (მათე მახარებლის მოღვაწეობა, მეზვერე ზაქე, ფარისევლისა და მეზვერის იგავი), რაც უკეთ წარმოაჩენს მებაჟის, როგორც ფისკალური მოხელის სახეს, სულიერ მისწრაფებებსა და სინანულისადმი მზაობას. ნაშრომი შესრულებულია ქუთაისის უნივერსიტეტის სამეცნიერო- ანალიტიკურ ცენტრში. რედაქტორები: დეკანოზი ექვთიმე (წულუკიძე) და ქუთაისის უნივერსიტეტის ასოც. პროფესორი კახა გაბელაშვილი. რეცენზენტები: დეკანოზი ლუკა (წითური) და აკ. წერეთლის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ასოც. პროფესორი, ქუთაისის უნივერსიტეტის ასოც. პროფესორი აკაკი ბაკურაძე.
სტატია მოგვაწოდა თავად ავტორმა და ქვეყნდება მისი უშუალო ნებართვით.
მებაჟის კონცეპტი წმინდა წერილში
წმინდა წერილში მნიშვნელოვან საკითხებს ვხვდებით გადასახადების დაწესებასთან, გაანგარიშებასთან და ადმინისტრირებასთან დაკავშირებით. გადასახადები (მათ შორის საბაჟო გადასახადები) ასრულებდნენ როგორც ფისკალურ, ისე მარეგულირებელ ფუნქციებს. ამასთან, საბაჟო გადასახადის აკრეფა განსაკუთრებული სიმძაფრით უკავშირდებოდა ამკრეფის სუბიექტივიზმს, გამოძალვასა და კორუფციას. ნიშანდობლივია ისიც, რომ გადამხდელთა როცხოვნობიდან, საგადასახადო ტვირთის სპეციფიკიდან და აკრეფის თავისებურებებიდან გამომდინარე, წმინდა წერილში არის მცდელობები გაიმიჯნოს „ჩვეულებრივი“ და საბაჟო გადასახადები: „მისცემდით უკუე ყოველთა თანა-ნადებსა: სახარკოსა - ხარკი, საზუერესა - ზუერი, საშინელსა - შიში, პატივსა - პატივი“ (რომ. 13.7).
როგორც ცნობილია, ერთ-ერთი პირველი გადასახადი იყო მეათედი. იგი მოიაზრებდა ადამიანის შრომით გამომუშავებულ მეათედ ნაწილს: „ყოველივე ათეული თესლისაგან ქუეყანისა ნაყოფითგან ხისაჲთ წმიდა იყოს უფლისა ღმრთისა. უკუეთუ ჴსნით იჴსნეს კაცმან ათეული თჳსი, მეხუთე იგი შესძინოს მას ზედა, და იყოს იგი მისა. ყოველივე ათეული ზროხათა და ცხოვართაჲ და ყოველივე, რაოდენი განვიდეს რიცხუსა მას კუერთხსა ქუეშე, ათეული იგი იყოს წმიდაჲ უფლისა. არა შესცვალო კეთილი ბოროტად, არცა ბოროტი კეთილად. უკუეთუ შეცვალებით შესცვალო იგი, ნაცვალიცა იგი მისი იყოს წმიდაჲ, არღარა იჴსნეს“ (ლევ. 27:30-33)
მეათედს იხდიდნენ სამ წელიწადში ერთხელ, ხოლო მესამე წელს ასევე გარკვეულ ნაწილს (მესამე წლის მეათედს) ქვრივების, ღარიბებისა და ლევიტელთა სასარგებლოდ: „მესამესა წელსა გამოსცე შენ ყოველი-იგი ათეული ნაყოფისა მის შენისაჲ და მასვე წელსა დასდვა იგი ქალაქსა შენსა. და მივიდეს ლევიტელი, რამეთუ არა უც ნაწილ და სამკვიდრებელ შენ თანა და მსხემი იგი, და მწირი იგი, და ქურივი იგი და ობოლი იგი, რომელ იყოს ქალაქსა შენსა, მივიდენ და შეჭამონ იგი და განძღენ, რათა გაკურთხოს შენ უფალმან ღმერთმან შენმან ყოველთა მათთჳს საქმეთა შენთა, რომელსა იქმოდე შენ“ (II სჯ. 14:28-29).
საგადასახადო კანონმდებლობის დაცვა და კანონმორჩილების მოწოდება მოციქულთა ერთ-ერთი მთავარი პრინციპია. პავლე მოციქული რომაელთა მიმართ გაგზავნილ ეპისტოლეში აღნიშნავს: „ამისთჳს ხარკსაცა მისცემდით, რამეთუ მსახურნი ღმრთისანი არიან, ამისთჳსცა მოღუაწებასა განკრძალულ არიან“ (რომ. 13:6). მოციქულებმა შესანიშნავად იცოდნენ, რომ ამგვარი წესრიგის გარეშე საზოგადოება ვერ იარსებებდა.
ახალი აღთქმისეული მიდგომა უფლისათვის, ეკლესიისათვის განკუთვნილი მსხვერპლისათვის, მისი ოდენობისათვის არის მკაცრად ნებაყოფლობითი. ნებისმიერმა ქრისტიანმა თვითონ უნდა განსაზღვროს, რამდენი გადაიხადოს: რწმენის, სიმდიდრის, სინდისისა და შემოსავლების მიხედვით: “თითოეულმა როგორც გულით აირჩია, არც შეწუხებით, არც ძალდატანებით. ვინაიდან სიხარულით გამცემი უყვარს ღმერთს” (II კორ. 9:7). საგულისხმოა, რომ მოციქული ამ შემოსავლების მობილიზებას თანასწორობის უმთავრეს პრინციპს უკავშირებს: “რადგან არა იმისთვის, რომ სხვებს შვება ჰქონდეთ და თქვენ გაჭირვება, არამედ თანასწორობისათვის” (II კორ. 8:13). ღირს ვიფიქროთ, რომ ამგვარი თანასწორობა გულისხმობს ფინანსური რესურსების სამართლიან განაწილებასა და გადანაწილებას, საარსებო მინიმუმის უზრუნველყოფის მცდელობას უპოვართათვის და სხვა სოციალური გარანტიების დამკვიდრებას.
წმინდა წერილის ეს ადგილები კიდევ უფრო გვარწმუნებენ, რომ უფლის მიმდევართათვის მისაღებია ჩუქება, გადაცემა, ადამიანის გულისხმიერებიდან გამომდინარე, ეკლესიისათვის მატერიალური ფასეულობის შეწირვა და არა მეათედის აკრება, ანუ ეკლესიის მოხარკედ ქცევა. ამას ადასტურებს თუნდაც ქვრივის მიერ მოკრძალებული თანხის, ორი ლეპტის (კონდრატი) ჩადება საგანძურში, რომელმაც „ყველა ჩამგდებზე მეტი ჩადო, ყველაფერი, რაც კი რამ გააჩნდა მთელი თავისი სარჩო საბადებელი“ (მარ. 12:43-44).
მოციქულთა პერიოდში ეკლესიისადმი შეწირვა ნებაყოფლობით ხასიათს ატარებს, რომლის ზომას, ფორმას, მოცულობას და პერიოდულობას თვით მორწმუნე განსაზღვრავს. შედეგად, ყალიბდება სამი ძირითადი პრინციპი: შეწირვა ნებაყოფლობით, შეწირვა შესაძლებლობების მიხედვით და გადანაწილება საჭიროებათა შესაბამისად.
ეკონომიკური ურთიერთობებისათვის ამა თუ იმ დონით დამახასიათებელია ჩრდილოვანი ოპერაციები, როგორც კონკურენტების დამარცხების, მათი ბაზრიდან განდევნის, მაღალი მოგების (ხშირად ზემოგების) მიღების მისწრაფება, კანონის დარღვევის მთავარი წინაპირობა (აღრიცხვა-ანგარიშგების გაყალბება, გადასახადების ხელოვნური შემცირება, თავის არიდება, ბიუჯეტთან ანგარიშსწორების პირად ინტერესებზე დაქვემდებარება და ა.შ.). გადასახადის (ხარკის) გადახდის უმთავრეს პრინციპს თვით უფალი აკანონებს, როცა ცალსახად მიანიშნებს ფარისევლებსა და ჰეროდიანთ: „მიეცით კეისრისაჲ კეისარსა და ღმრთისაჲ ღმერთსა. და დაუკჳრდა ამას ზედა და წარვიდეს“ (მარ. 12:17). ეს არის ვალდებულების ფორმირების, თუნდაც გადამხდელის კულტურის ფორმირების აუცილებელი პირობა. იგივე აზრია გატარებული რომაელთა მიმართ ეპისტოლეშიც, როცა მოციქული ამბობს: „ყოველი სული ჴელმწიფებასა მას უმთავრესისასა დაემორჩილენ, რამეთუ არა არს ჴელმწიფებაჲ, გარნა ღმრთისაგან, და რომელნი-იგი არიან ჴელმწიფებანი, ღმრთისა მიერ განწესებულ არიან“ (13.1).
კაპერნაუმში მისვლისას უფალი ემორჩილება გადასახადის გადახდის აუცილებლობას და სავალდებულობას. დიდრაქმის (გადასახადის) ამკრებნი რომ არ აცდუნოს (ქრთამისაკენ რომ არ უბიძგოს, მაგალითად, გადასახადის ხელოვნური შემცირების ან სხვა მანიპულირების მიზნით), პეტრეს ავალებს სტატირის (ფულის) მოტანას და საგადასახადო ვალდებულების გასტუმრებას. კეისარი, იგივე საერო (მიწიერი) მმართველი ქვეყნის სახეა, ამიტომ უპრიანია მისცე მას, თუკი ამით არ უარყოფ და ეწინააღმდეგები უფალს.
უთუოდ ხაზგასასმელია ერთი საკითხი, რომელიც გადახდის პროცესს და მის მორალურ მხარეს უკავშირდება: უფალი პეტრეს ავალებს: “წადი ზღვაზე, ისროლე ანკესი და პირველი თევზი, რომელიც მოხვდეს, ამოიყვანე, გაუღე პირი და შიგ იპოვი სტატირს. წამოიღე იგი, მიეცი შენთვის და ჩემთვის” (მათ. 17:27). ყურადსაღებია, რომ გადასახდელის მოპოვებას თვით იესოც მხოლოდ შრომის ხარჯზე მიიჩნევს გამართლებულად და პეტრეს შეგნებულად უშვებს თევზის დასაჭერად, ანუ დახარჯული შრომის მიხედვით იხდის გადასხადეს – ბუნებრივია უფალს ჩვენსას არ გაუჭირდებოდა სტატირის “გაურჯელადაც” მოპოვება ვალდებულების შესასრულებლად, როცა ხუთი პურით და ორი თევზით ხუთი ათასი კაცი დააპურა (შეად. მეათედში „ჩადებული“ იყო შრომის სტიმული, რამდენადაც ღმერთისთვის უნდა მიძღვნილიყო სწორედ შრომით გამომუშავებული პროდუქტის მეათედი. გამოსყიდვის მიზნით კი საჭირო იყო დამატებით მეხუთედის გადახდა).
გადასახადის გადახდას და საგადასახადო ადმინისტრირებას ახალი აღთქმა ხშირ შემთხვევაში „იოლადსაცდური“ საქმიანობის რიგს განაკუთვნებს. ამ კუთხით უმთავრესია საბაჟო ადმინისტრირება და მებაჟეთა (მეზვერეთა) მოღვაწეობა.
მებაჟეებსა და გადასახადის ამკრეფთ საზოგადოებაში ძალზე ცუდი, უპატიოსნო რეპუტაცია ჰქონდათ, რამდენადაც მათი საქმიანობა, როგორც აღინიშნა, ქრთამის აღებასა და გამოძალვაზე იყო აგებული. ამის დასტურია, რომ „წმინდა წერილში“ მებაჟე ფაქტობრივად ყოველთვის მოიხსენიება ცოდვილთა გვერდით ან სინონიმად: „როდესაც მის სახლში იესოსთან და მის მოწაფეებთან ერთად იჯდა ბევრი მებაჟე და ცოდვილი, რადგან მრავალნი იყვნენ იქ, ვინც გაჰყვა მას“ (მარ. 2:15), ან „ხოლო თუ არც ეკლესიას გაუგონებს, მაშინ იყოს იგი შენთვის წარმართი და მებაჟე“ (მათ. 18:17), ან „ხოლო თუ თქვენი მოყვარულები გეყვარებათ, რა იქნება თქვენი საზღაური? განა მებაჟეებიც ასე არ იქცევიან?“ (5:46) ან კიდევ „მოვიდა ძე კაცისაჲ, ჭამს და სუამს, და იტყჳან: აჰა კაცი მჭამელი და ღჳნის-მსუმელი, მეგობარი მეზუერეთა და ცოდვილთაჲ. და განმართლდა სიბრძნე შვილთაგან თჳსთა“ (მათ. 11:19). წმინდისა დიდისა ბასილის ლოცვაში კი ვკითხულობთ: „შემიწყნარე უკვე მეცა, კაცთმოყვარეო უფალო, ვითარცა მეძავი, ვითარცა ავაზაკი, ვითარცა მეზვერე და ვითარცა უძღები, და აღიღე ტვირთი მძიმე ცოდვათა ჩემთა, რომელმან აღიხვენ ცოდვანი სოფლისანი“.
სწორედ ასეთი ცოდვილი ხალხის კრებულის განკურნებაა ღვთიური საქმე. მდრტვინავი ფარისევლების გაკვირვებას ცოდვილებთან პურის ხმევის შესახებ „რაჲსათჳს მეზუერეთა და ცოდვილთა თანა ჭამს მოძღუარი თქუენი?“ უფალი ბრძნულად მიაგებს: „მიუგო იესუ და ჰრქუა მათ: „არა უჴმს ცოცხალთა მკურნალი, არამედ რომელნი ბოროტსა სენსა შინა არიან“ (ლუკ. 5:31).
ამ მოვლენას ღრმაშინაარსობრივ განმარტებას აძლევენ წმინდა მამები. წმ. იოანე ოქროპირი აღნიშნავს: „შეჰხედე, უფალი ფარისეველთა სიტყვებიდან როგორ სრულიად საპირისპიროს ასკვნის, ისინი ბრალად სდებდნენ მეზვერეებთან სიახლოვეს, იგი კი პირიქით, ამბობს იმას, რომ სწორედ ასეთი ხალხის გამოსწორებაა მეტად მნიშვნელოვანი საქმე, ურიცხვ ქებას რომ იმსახურებს, ხოლო თქუენ წარვედით, თქვენს სამლოცველო შესაკრებელში, სადაც ყოველთვის კუთხულობენ და განგიმარტავენ სჯულსა და წინასწარმეტყველებას, და ისწავეთ თუ აქამდე რაც არ გისწავლიათ, რა არს ჩემი მამის მიერ წინასწარმეტყველ ისაიას პირით ნათქვანი: წყალობა მნებავს და არა მხსუერპლი. ისწავლეთ, რა არის მოწყალება, განსაკუთრებით კი სულიერი; შეიცანით, რომ ცოდვილთა შეწყალება ყოველგვარ მსხვერპლზე უფრო მოსაწონია ღვთისათვის. არ სჭირდება ღმერთს შენი შესაწირი, თუ შენ არ გსურს მოყვასს შეეწიო გასაჭირში. მოწყალების საქმენი თავისთავად არის ყველაზე საუკეთესო მსხვერპლი ღვთისათვის, რომელსაც სხვა შესაწირავებზე მეტად მოიხსენიებს საშინელ სამსჯავროზე ღმერთი“.
რომაული სისტემის მიხედვით მაშინდელ მეზვერეებს სახელმწიფოსაგან იჯარით ჰქონდათ აღებული გადასახადების აკრების უფლება. ისინი მდიდარი ადამიანები იყვნენ. რომის იმპერიამ ამგვარ ხრიკს ხალხის მასებთან დამატებითი გართულებების თავიდან ასაცილებლად მიმართა, რაც აკრეფის ხარჯებსაც, ანუ სახელმწიფო ხარჯებსაც ამცირებდა. ამდენად, მდიდარი და უნარიანი ადამიანები იძენდნენ ამ უფლებას და შემდეგ თვითონვე ახორციელებდნენ დაწესებული გადასახადების ამოღებას.
ბუნებრივია, ამით სახელმწიფოსაგან ერთგვარი უკანონობის დელეგირებაც ჰქონდათ მიღებული, რამდენადაც გადასახადთა მობილიზების პროცესში, არცთუ იშვიათად, დაწესებულზე მეტს იღებდნენ. მათთვის ამ საქმიანობას ერთგვარი ეკონომიკური გამართლებაც ჰქონდა, რამდენადაც გარკვეულ დანახარჯებს იმიტომ სწევდნენ, რომ მოგება მიეღოთ - რა თქმა უნდა ხალხის ხარჯზე. იუდეაში მებაჟეები და გადასახადის ამკრებნი რომის იმპერიას ემსახურებოდნენ, რის გამოც მათ მოღალატეებად თვლიდნენ. საზოგადოება იმდენად იყო შეწუხებული ამ პრობლემებით, რომ იოანე ნათლისმცემელთან მოსანათლად მისულ მებაჟეებს წმინდანმა უპირველესად დაწესებულზე მეტის აღებაზე უარის თქმა მოთხოვა, ანუ ნათლისმცემელმა მოუწოდა მათ პატიოსნების და სამართლლიანობის პრინციპის დაცვა გადასახადთა აკრების პროცესში: „თქვენთვის დაწესებულის მეტს ნურაფერს მოითხოვთ“ (ლუკ. 3:13).
რომის იმპერიის წიაღში ებრაელ ხალხს, ძირითადად, შეიძლებოდა წარმოშობოდა შემდეგი სახის საფინანსო ვალდებულებები:
• თვით რომის მიერ დაწესებული გადასახადები;
• მეათედი;
• ტაძრის შესაწირი;
• არენდა;
• კრედიტის სარგებელი (მევახშეთათვის);
• საბაჟო გადასახადი.
კონკრეტული მეზვერის, როგორც ცოდვილის ხსნის პრობლემა მეტად აქტუალურია ახალი აღთქმის მიხედვით. გამოვყოფთ ორ სახეს: მათე მახარებელი, მეშვიდე მოციქული, ავტორი პირველი სახარებისა, როგორც ყოფილი მებაჟე და ზაქეს პიროვნება. საკითხის გახსნისათვის ასევე მნიშვნელოვანია ფარისევლისა და მეზვერის იგავიც, რომელსაც დასასრულ შევეხებით.
მათე მახარებელს („მატთეოს მეზვერეს“) წმინდა წერილში ვხვდებით, როგორც ერთ-ერთს ათორმეტ მოციქულთაგან (მათ. 10:3). მათე მეზვერეთა ოჯახს განეკუთვნებოდა, ჰყავდა მეუღლე, ოთხი შვილი და მისი მდგომარეობიდან გამომდინარე, სოლიდურ ქონებასაც ფლობდა. წმინდა მათე და მისი ძმა, იაკობ მოციქული ალფეს შვილები იყვნენ.
მოციქულთა შორის მათე ყველაზე უზრუნველყოფილი ადამიანი იყო, რომელიც შესანიშნავად ფლობდა ადამიანებთან ურთიერთობის ხელოვნებას. ყველაფრის მიუხედავად, იესოს მოწოდებაზე „გამომყევი მე“ საბაჟოსთან მჯდომი მათე მახარებელი წამოდგა და გაჰყვა მოძღვარს (მარ. 2:14). ნიშანდობლივია, რომ სხვა მახარებლები მას სახარებებში „ლევი ალფესს“ უწოდებენ.
ბიბლიის ცნობილი განმმარტებლები მიიჩნევენ, რომ შეუძლებელია გაირკვეს, მათე ჰეროდე ანტიპას სამსახურში იყო, თუ რომაელთა ფინანსური აგენტი გადასახადების აკრეფის საკითხში. თუმცა, ზემოაღნიშნული ვითარება მათეს, როგორც ებრაელის მიმართ მაინც განსაკუთრებულ უნდობლობასა და ზიზღს წარმოშობდა.
ეს სახელი ბევრმა არ იცოდა. როგორც ირკვევა, ეს მისი მოციქულობის პატივსაცემად და უწინდელი პროფესიის - მეზვერეობის დასაფარად მოხდა. თუმცა, „წმინდა მათე არ ფარავს და საქვეყნოდ აღიარებს თავის სახელს, რითაც ცოდვილებს უჩვენებს, რომ მათაც ახსოვდეთ მისი გულითადი სიმდაბლითი სინანული, არ შერცხვეთ ცოდვების აღიარება და უფლისადმი მიიქცენ“ .
ცნობილი თეოლოგი ვ. კუზნეცოვა უფრო რთულად განიხილავს საკითხს: ლევი და მათე სხვადასხვა კონტექსტში მოიხსენიებიან. მაგ., მათეს სახარება მოგვითხრობს მსგავს ისტორიას, სადაც მებაჟე ატარებს მათეს და არა ლევის სახელს. ამასთან, მოციქულთა შორის მოხსენიებულია მხოლოდ მათე (მათ. 3:16-19). შესაძლოა, მას ჰქონდა ორი სახელი, ან სახელი „ლევი“ წარმოდგება „ლევიტელისაგან“. თუ ეს ასეა, მაშინ მას მეტად განსჯიდნენ, რამდენადაც ლევიტელებს ჰქონდათ ტაძარში მსახურების უფლება და მათგან სიწმინდის შენარჩუნებას მოითხოვდნენ. მეცნიერი უშვებს იმასაც, რომ შესაძლოა მათე მოციქული იყო, ხოლო ლევი, მისი მოწაფე.
ნეტარი თეოფილაქტე შენიშნავს: „გვაკვირვებს მახარებელი, რამეთუ იგი ასე ცხადად ამხელს თავის ცხოვრებას, როცა სხვა მახარებლებმა დაჰფარეს მისი სახელი, მოიხსენიეს როგორც ლევი“, უფრო საპატიო სახელით, ვიდრე არის უბრალო ხალხური სახელი მათე. მას სურს დაგვანახოს დიდებულება უფლისა, რომელმაც ბოროტი გარემოდან გამოიტაცა იგი, - ისე, როგორც ნეტარი პავლე მოაქცია მაშინ, როცა იგი ეკლესიის მიმართ სავსე იყო სიძულვილითა და მტრობით. „მეზვერის ხელობა, - ამბობს წმ. ოქროპირი იყო უსირცხვლო და უტიფარი, ეს იყო მტაცებელობა კანონს ამოფარებული, მაგრამ ის, რომელიც არ განურისხდა მეძავს და არ მოირიდა იგი, ვინც ეამბორებოდა და ფეხებს უსველებდა ცრემლებით, არ შერცხვა მეზვერისაც, რადგან იგი სწორედ იმისათვის იყო მოსული, რომ ემკურნალა არა მარტო სხეულისათვის, არამდე ბოროტისაგან დაავადებული სულისათვისაც“.
მეზვერის დამოწაფების ამბავი მრავალმხრივ ინტერესს იმსახურებს. ჯერ ერთი, უფალი ჩვენი იესუ ქრისტე, სულიერ მეგობრად იხდის ცოდვილს, რასაც შეეძლო სხვა ადამიანებში ეჭვებისა და განკითხვის გამოწვევა (პრინციპში, ასეც მოხდა - ავტ.). მეორეც, ლევი არ არის „უქონელი პროლეტარი“, ანუ მას საკმაო ქონება და შემოსავლები გააჩნია, რაზეც მან უარი განაცხადა და საკუთარი გადაწყვეტილებით სიღარიბე და უპოვარება შეგნებულად აირჩია.
ფაქტობრივად იგივე აზრს ავითარებს ცნობილი ღვთისმეტყველი ალ. ლოპუხინი. თუკი პირველი მახარებელი საკუთარ თავს „მათეს“ უწოდებს, მარკოზ და ლუკა მახარებლები მას „ლევად“ უხმობენ. მიჩნეულია, რომ ლევად მახარებელი ცნობილი იყო ქრისტეს დამოწაფებამდე, ხოლო მათედ, ამ მოვლენის შემდეგ, ან კიდევ, მას ორი სახელით უხმობდნენ (მათე ებრაულად „ღვთის საჩუქარს“ ნიშნავს, რაც ბერძნულად გამოითქმის, როგორც „თეოდორე“). არ არის გამორიცხული, რომ ლევი მომდინარეობდეს ლევიტელთა ერთ-ერთი შტოს წარმომავლობიდან.
მათესთან სტუმრად მისულ უფალთან ერთად სუფრას მრავალი მებაჟე და ცოდვილი იჯდა (მათ. 9:10). ნიშანდობლივია, რომ მწიგნობართა და ფარისეველთა მიერ ცოდვილებად მიიჩნეოდნენ საზოგადოდ, არა მარტო ღვთის მცნებათა დამრღვევნი, არამედ მეზვერეები, მწყემსები, წმინდა წერილის გადამწერები და მათი ოჯახების წევრები. ტრაპეზის გაყოფა (შეად. ქართულად „პურის განტეხვა“) თავისთავად ნიშნავდა და ნაწილობრივ დღესაც ნიშნავს სიახლოვეს და დამეგობრების მზაობას. უფალი არა სიტყვით, არამედ საკუთარი საქციელით აჩვენებს, რომ ღმერთი ცოდვილთა მწყალობელი და მიმტევებელია. ასევე, უფლის განკაცებით დაირღვა ფარისეველთა მიერ საზოგადოების „აპრობირებული“ დაყოფა, მართებული იქნება ვთქვათ, დახლეჩა „ცოდვილებად“ და „უცოდველებად“, რამდენდაც ორივენი ღვთის შვილები არიან. დაახლოება ცოდვილებთან მათი სინანულის წანამძღვარია.
საკითხთან მიმართებაში თითქოს წინააღმდეგობრივია პავლე მოციქულის შეგონება: „უკეთუ ვინმე ძმაი სახელდებულ იყოს მეძავ, ანუ ანგარ, გინა მაგინებელ, გინა მომთვრალე, ანუ მტაცებელ; ესე ვითარისა მისთანა არცაღა ჭამად“ (1 კორ. 5,11). თუმცა, უფალთან დაახლოებული მეზვერეები ცოდვილთა ის კატეგორიაა, რომლებიც ცდილობენ განეშორონ, დაუტევონ უწინდელი ცოდვები და აღარ გაიმეორონ ისინი.
წმ. იოანე ოქროპირი განმარტავს, რომ უფალი „ათავისუფლებდა მათ სულიერ სნეულებათაგან, მაშინაც კი, როცა იყვნენ მაგიდასთან, რითაც ჩვენ გვასწავლა, რომ ყოველ საქმესა და ნებისმიერ დროს შეუძლია ჩვენთვის სარგებლის მოტანა. მართალია ყველაფერი, რაც კი ამ მაგიდაზე მოეტანათ, შეძენილი იყო უსამართლობით, მაგრამ ქრისტე არ მოერიდა მას, მან ინება ყოფნა ერთ სახლში, ერთ მაგიდასთან, მეტად ცოდვილ ხალხთან, თუმცა ამის გამო ზოგიერთებისაგან მან საყვედურიც დაიმსახურა, რადგან „ჭამდა მეზვერესთან, მეზვერის სახლში და მეზვერეებთან“.
მათეს გარკვეული პერიოდი დასჭირდა მოციქულთა შორის ღირსეული ადგილის დასამკვიდრებლად. მისი ხასიათის სისუსტის გამოვლინება იყო ცხოვრების ზედმიწევნით მატერიალისტური ხედვა. პროფესიიდან გამომდინარე, მათეს მოვალეობა იყო ხაზინის შევსების მეთვალყურეობა (იქნებ ამიტომაც არ მოსწონდა ყოფილი მეზვერე იუდას, როგორც ხაზინის მცველს).
მათე მოციქული ქრისტეს მრავალი სასწაულის, ტანჯვა-წამების, ჯვარცმისა და ბრწყინვალე აღდგომის მოწმე შეიქნა. რვა წლის განნმავლობაში იგი ქადაგებდა პალესტინაში, სადაც სულიწმინდის მადლით, ქრისტეშობიდან 42 წელს არამეულ ენაზე დაიწერა ახალი აღთქმის პირველი სახარება (პირვანდელ ტექსტს ჩვენამდე არ მოუღწევია, მაგრამ შემორჩენილია მისი ბერძნულენოვანი თარგმანი). წმინდა მოციქული ქადაგებდა და ნათლავდა სირიაში, მცირე აზიაში, სპარსეთსა და პართიაში. სულიწმინდის შეგონებით, იგი ეთიოპიისაკენ გაემართა, სადაც ბევრი კერპთაყვანისმცემელი მოაქცია, ტაძარი ააგო და დააარსა მსოფლიოში ერთ-ერთი უძველესი - ეთიოპიის ეკლესია.
ლამაზად უცნაურია მათე მახარებლის მოწამებრივი აღსასრული ეთიოპიაში. ნიშანდობლივია, რომ მისი მწამებელი, მთავარი ფულვიანე, მათესვე მინიშნებით (ხელდასხმის დროს ზეციდან მოისმა ხმა: „ფულვიანე კი არა, მათე იყოს მაგისი სახელი“) ჯერ მღვდელი, ხოლო შემდგომში მღვდელმთავარი - ახალი მათე ეპისკოპოსი გახდა, რომელმაც დაუტევა ყოველივე ამქვეყნიური და ქრისტეს გზას შეუდგა.
შთამბეჭდავია ასევე მეზვერე ზაქეს ისტორიაც, რომელიც იყო “მებაჟეთა უფროსი და მდიდარი” (ლუკ. 19:1).
ისტორია ზაქესი განსაკუთრებულობაა ლუკას სახარებისა, რამდენადაც იგი სხვა სახარებებში არ გვხვდება. ეს ამბავი იერიქონში განვითარდა, რომელიც მდიდარ ქალაქად და მნიშვნელოვან ცენტრად იყო ცნობილი. ეს „პალმების ქალაქი“ აკონტროლებდა იერუსალიმისაკენ მიმავალ გზებს და გადასასვლელს მდინარე იორდანეზე. რომაელებს იერიქონიდან გაჰქონდათ ბალზამი და ფინიკი რომელიც საყოველთაოდ იყო ცნობილი. ამით ხაზინა მნიშვნელოვან შემოსავლებს იღებდა გადასახადებისა და საბაჟო გადასახდელების სახით. ექსპორტის დიდი მოცულობის, განუკითხაობისა და მაღალი კორუფციის გამო სოლიდურ შემოსავლებს იღებდნენ მებაჟეებიც.
ზოგიერთი ღვთისმეტყველი განმარტავს, რომ ზაქე თავისი კარიერის ზენიტში იმყოფებოდა და შესაბამისად, ერთ-ერთი ყველაზე მიუღებელი კაცი იყო ამ ქალაქში. სიმდიდრის მიუხედავად, მარტოსული ზაქე არ იყო ბედნიერი. მას სმენოდა მებაჟეებთან და ცოდვილებთან იესოს დამოკიდებულების შესახებ და განიძრახა, აუცილებლად დაენახა უფალი. ამ გადაწყვეტილებით რეპუტაციაშელახულ ზაქეს უნდოდა ყველასათვის ეჩვენებინა, რომ სხვა ადამიანად გარდაიქმნა.
ზაქე წმინდა ებრაული სახელია (ინგლ. Zacchaeus) და „სუფთას“, „სამართლიანს“ ნიშნავს. მეზვერის ზოგად შტრიხებს ზაქეს მაღალ თანამდებობასაც თუ დავუმატებთ, უნდა ვივარაუდოთ, რომ ზაქეც საკმაოდ გამოცდილი და დახელოვნებული უნდა ყოფილიყო “დაწესებულზე მეტი” (ჩრდილოვანი) შემოსავლების მობილიზებაში.
ზაქე, ცდილობდა, თვალი მაინც მოეკრა უფლისათვის, მაგრამ ტანმორჩილმა ხალხმრავლობის გამო ვერა და ვერ მიაწვდინა თვალი. თანამოქალაქეთაგან დაცინვის მიუხედავად, წინიდან მოურბინა და იმ ლეღვის ხეზე ავიდა, სადაც იესოს უნდა გაევლო, რათა დაენახა უფალი: მდიდარი და გავლენიანი ზაქე ბავშვივით აძვრა ლეღვის ხეზე!
იერიქონში ჩასულმა იესომ შენიშნა ლეღვის ხეზე ასული ტანმორჩილი ზაქე და მიხვდა, რომ ეს იყო სული, რომელიც გადარჩენას ითხოვდა და იესოსკენ ისწრაფვოდა.
მართლაც არაორდინალური სურათია - იმდროინდელი მდიდარი ხეზე და ამავე დროს კონტრასტულიც - ტანმორჩილი, მაგრამ დიდსულოვანი!
კონტრასტულია მიდგომაც ზაქესადმი - როგორ შეიძლება ადამიანმა, რომლის ცხოვრების წესი სამართლიანობისა და წესიერების დაცინვაა, მამონასადმი სამსახურია, ასეთი სახელის მატარებელი იყოს და უფლის მიმდევარი გახდეს? უფალმა, ბუნებრივია სხვა ხალხიც დაინახა, მაგრამ ჩაწვდა რა მის სულიერ სიღრმეებს, სწორედ ზაქე იხმო და ყველასათვის მოულოდნელად მის სახლშიც დარჩა.
როგორც მიტროპოლიტი ანტონ სუროჟელი ერთ-ერთ ქადაგებაში განმარტავს, ზაქემ მაცხოვრით შეიცნო სისრულე ადამიანური სიდიადისა, უსაზღვრო გულმოწყალება და მტკიცე ციხესიმაგრე. იგი გარდაიქმნა, დაიმსხვრა და ერთბაშად გაქრა მისი უღირსი ცხოვრების წლები უფლის წინაშე ნამდვილი, მონანული ადამიანი აღმოჩნდა, რომელიც ამბობს: „უფალო, ნამდვილად, მე არ ვარ ღირსი შენი სტუმრობისა, რამეთუ ცოდვილს დიდი მისწრაფება მაქვს სიმდიდრისკენ, რომელსაც სხვათა წყენინების გარეშე ვფლობ; ცოდვილი ვარ იმაშიც, რომ უსამართლობის ჩადენითაც მაქვს შეძენილი ქონება. მაგრამ ამიერიდან აღარ ვიქნები ასეთი: აღარ მექნება უკიდურესი ლტლოვა სიმდიდრის მოპოვებისაკენ და თავს ნებას აღარ მივცემ უსამართლობით შევიძინო ქონება. ხოლო უწინდელ ცოდვათა გადასაფარად, აი, ჩემი ქონების ნახევარს ღარიბ-გლახაკთ დავურიგებ და ნარჩენი ნახევრიდან კი ოთხმაგად მივაგებ იმას, ვისთვისაც რაიმე წყენა მიმიყენებია“. მან ირწმუნა ქრისტე, ირწმუნა საკუთარი თავისა, ადამიანური სიდიადისა, რომ შეუძლებელი იყო ისე უღირსად ცხოვრების გაგრძელება და აბრაამის შვილად იქცა.
ზაქეს ამქვეყნიური და მატერიალური ფაქტობრივად არაფერი აკლდა. ცოდვილ სულს მხოლოდ ადამიანური სითბო, სიყვარული და ღვთის შეწევნა ესაჭიროებოდა. ზაქემ თავისივე სურვილით რამდენიმეგზის დაუბრუნა მათ ვისაც გამოსძალა. გამოისყიდა პირდაპირი გაგებით ძველი დანაშაული, მაგრამ ამით ახალ ცოდვებს კი არ გაუხსნა გზა, არამედ შეიყვარა მაცხოვარი და “ზეციური მარგალიტების” შესაგროვებლად უფლის გზას დაადგა – საეკლესიო გადმოცემებით ყოფილი მებაჟე შემდგომში პალესტინის კესარიის პირველი ეპისკოპოსი გახდა.
ის, რაც ზაქემ გააკეთა, ანუ ქონების დაბრუნება და ოთხმაგად მიზღვა, არის გზა გადარჩენისა იმისთვის, ვინც უსამართლო, სიცრუის სიმდიდრის პატრონია. ზაქემაც, სიცრუის მნის მსგავსად, ამ გზით - უსამართლოდ მოხვეჭილი ქონების დაბრუნებით - გადარჩენა მოიპოვა, მეგობრები შეიძინა და საუკუნო სამყოფი განიმზადა ზეციურ სასუფეველში.
ზაქეს მისწრაფება ფერისცვალებისაკენ მის გადაწყვეტილებაში დააბრუნოს წართმეული სხვა კუთხითაც შეიძლება დავინახოთ: ჯერ ერთი, ნებაყოფლობითი აღიარების შემთხვევაში საკმარისი იყო მხოლოდ მეხუთედის (20%) დამატება მიტაცებულზე („და აღიაროს ცოდვაჲ იგი, რომელი ქმნა და მისცეს ცოდვისა მისთჳს იგი თავადი და მეხუთე მისი დასძინოს მას ზედა და მისცეს, ვის-იგი შესცოდა“ (რიცხ. 5:7). მეორეც, ოხმაგად ანაზღაურებას დაზარალებულისათვის კანონი განსაკუთრებულ შემთხვევაში ითვალისწინებდა. ჩვეულებრივი ქურდობის შემთხვევაში, თუკი მოპარული ვერ უბრუნდებოდა პატრონს, მაშინ დამნაშავეს დაზარალებულისთვის უნდა აენაზღაურებინა მოპარული ორმაგი ღირებულებით (გამ. 22:1,3,6). ამდენად, მან საქმითაც დაამტკიცა უფალთან სიახლოვისათვის მზაობა.
მეტად მნიშვნელოვანია განაჩენი უფლისა: „დღეს მოხდა ამ ხალხის ხსნა, რაკი ისიც აბრაამის ძეა (ლუკ. 19:9)“. ამდენად, იუდეველთა მიერ უარყოფილი და სამარცხვინო საქმიანობის მიუხედავად, ზაქესაც, როგორც დაღუპულ სულსა და ცოდვილს, გააჩნია თეოკრატიული უფლება ხსნისა მესიის მეშვეობით. მართლაც, ეშველა ზაქეს ოჯახს, რადგან მესია მოვიდა დაღუპული სულების დასახსნელად.
მებაჟის სახე ასევე შთამბეჭდავია „ახალ აღთქმაში“, ფარისეველთან მიმართებაში, რომელსაც წმინდა ლუკა მახარებელი მოგვითხრობს. იგავში ფარისევლისა და მეზვერის შესახებ, რომელიც „არაერთგზის იყო საგნად უბნობისა“ (წმ. გაბრიელ ეპისკოპოსი), წარმოჩენილია ორი სრულიად საწინააღმდეგო ტიპაჟი - ფარისეველი და მებაჟე: „ორნი კაცნი აღვიდოდეს ლოცვად ტაძარსა მას: ერთი ფარისეველი და ერთი მეზუერე“ (ლუკ. 18:10). თუმცა ვნახავთ, რომ მარტივად არ წყდება მათი „სულიერი შეპირისპირება“, სულიერი მდგომარეობის წარმოჩენა. განსხვავებულია მათი ფერისცვალებისა და წამოდგომისაკენ ლტოლვის მისწრაფებაც.
თვით სიტყვა „ფარისეველი“ ნიშნავს „განცალკევებულს“, ანუ ადამიანს, რომელიც შინაგანად განცალკევებულია სოფლისაგან და ღვთისმოსავ ცხოვრებას ეწევა. ერთი შეხედვით, უფალთან ასეთი სულიერი სიახლოვის მიუხედავად, ეს საზოგადოებისათვის პატივსაცემი ხალხი უფლის მოწინაამდეგეებად იქცევიან...
ამ ეპოქისათვის ფარისეველი, როგორც სახე საზოგადოების დაწინაურებული და წარმატებული წევრისა, ჩვეულებრივ, მრავალთათვის არის ხოლმე მაგალითი, ხოლო მისი ქცევა - მისაბაძი საგანია. წმიდა გაბრიელ ეპისკოპოსი გვირჩევს, ფრთხილად ვიყოთ, რომ ფარისევლობითი ყოფაქცევის შემხედვარეთ არ შევბღალოთ ჩვენი გულწრფელობა საღვთო საქმეში და არ დავბრკოლდეთ ღვთის მსახურებაში. წმიდა ეპისკოპოსი დასძენს: „ათასჯერაც რომ ყოფილიყო იგი განხილული თქვენ წინაშე, და ნაცვლად ერთისა ენისა, ასი ენა რომ გვქონდეს, და თვითოეულთა ათასჯერ გვეთქვას მას ზედა, ვგონებ, არც მაშინ იქნებოდა გარდამეტებული - ეგოდენ საჭირო არის ჩვენთვის ხშირად გაფრთხილება ფარისევლობისაგან!“
იგავი გვაუწყებს, რომ ფარისეველი არ არის მძარცველი, უსამართლო, მრუში ან მებაჟე (ე.ი. სასტიკი ცოდვილი). იგი მორწმუნეა და თითქოს ესწრაფვის ღვთის მცნებების აღსრულებას: „კვირაში ორჯერ ვმარხულობ და მეათედს ვაძლევ ყოველი ჩემი შენაძენიდან“ (ლუკ. 18:12). ყურადღება მივაქციოთ, რომ ფარისეველი მეტისმეტ მორწმუნეობას ხაზგასმით აღნიშნავს, რადგან მხოლოდ წელიწადში ერთხელ (განწმენდის დღეს) იყო აუცილებელი მარხვის შენახვა. თუმცა ფარისევლებმა შეცვალეს და მარხვის ორი დღე დააწესეს - ორშაბათი და ხუთშაბათი (ესეც ნებაყობლობითი, სასურველი იყო). იგივე ითქმის მეათედზეც ყოველი შენაძენიდან (შეად. მეზვერე ზაქეს გულწრფელი დაპირება იესოს მიმართ, წართმეულის დაბრუნების შესახებ). გაწეული საქმიანობით და მიღწეული შედეგებით ფარისეველი გაყოყოჩებულია და ყველაფერს საკუთარი პერსონის სიდიადეს უფრო მიაწერს, ვიდრე თავმდაბალ ღვთისმოყვარეობას. ხიბლში მყოფი ფარისეველისათვის ამგვარი ქმედებანი სულიერ ზრდას კი არ ემსახურება, არამედ მსხვერპლია სანაცვლოს მისაღებად და ისიც დაჟინებით მოითხოვს ჯილდოს ღვთისაგან. იგი ერთგვარად ევაჭრება კიდეც ღმერთს, არ უდებს ტოლს - იგი თითქმის ღმერთია თავისი საქმიანობით და ცხოვრების წესით! ამასთან, იგი მოყვასსაც დასცინის და ამხელს უფალთან: „გმადლობ, შენ, ღმერთო, რომ არა ვარ როგორც სხვა ადამიანები არიან - მძარცველები, უსამართლონი, მრუშნი, ან როგორც ეს მებაჟეა“ (ლუკ. 18:11).
ბიბლიის მკვლევარები განმარტავენ, რომ ფარისეველთა მიხედვით, ცოდვილად ირაცხებოდნენ ადამიანები, რომლებიც ამა თუ იმ მიზეზით ზედმიწევნით, სკურპულოზურად არ ასრულებდნენ მოსეს სჯულს, როგორც ამას თვითონ აკეთებდნენ. ასეთ ადამიანებს ისინი დამცინავად უწოდებდნენ „ამ-ხა არეცს“, რაც „მიწის ხალხს“, „სოფლად მცხოვრებს“ ნიშნავს. ღირსეული ადამიანი უნდა მორიდებოდა ცოდვილთან ურთიერთობას, შეეცვალა პროფესია, დაებრუნებინა უკანონოდ წართმეული, მითვისებული და ა.შ.
ცნობილი ღვთისმეტყველი ა. ლოპუხინი სამართლიანად მიიჩნევს, რომ „მწიგნობრები და ფარისევლები არა მხოლოდ ცოდვილები იყვნენ, არამედ მეზვერეებსა და მის მეგობრებზე უფრო ცოდვილნი. ამიტომ განსხვავება უნდა ვეძებოთ არა ცოდვილებსა და „ღირსეულ“ ადამიანებს, არამედ შედარებით და აბსოლუტურ ცოდვილებს შორის. მათგან პირველნი არ არიან ისე ცოდვილნი, რომ არ მიიღონ ქრისტე, ხოლო მეორენი, იმდენად ცოდვილნი, რომ არ შეუძლიათ ქრისტეს მიღება“.
არქიმანდრიტი მაკარი (აბესაძე) განმარტავს, რომ იოანე ნათლისმცემელი ფარისეველთ სავსებით სამართლიანად და შემზარავად მოიხსენიებს “იქედნეთა ნაშობად” (მათ. 3:7). ფარისეველნიც სულიერი ფასეულობების უარმყოფნი და მიწიერების მიმდევარნი არიან, რომელთაც წინა თაობათა მიერ მოტანილი სიწმინდე არაფრად მიაჩნიათ და ისე გაწირავენ მათ, როგორც იქედნე მშობელს (იქედნე გველია, რომლის ნაყოფი მშობლის მუცელს ფატვრავს და ისე იბადება).
ფარისეველთა მსგავსნი მხოლოდ ისმენენ რჯულს და არ (ვერ) აღასრულებენ, ანუ „ისინი ამბობენ, არკი ასრულებენ“ (მათ. 23:3). სწორედ ფარისეველია იგი, ვისაც უჭირს რჯულის შესრულება, მოქცეული მეზვერე კი ერთგული ხდება რჯულისა: „რჯულის მსმენელნი კი არ არიან მართალნი ღმერთთან, არამედ სჯულის შემსრულებელნი განმართლდებიან“ (რომ. 2:13).
დავუკვირდეთ: ფარისეველი კი არ ავედრებს ღმერთს ასეთი ცოდვილი ადამიანების გამოსწორებას, ღვთის გზაზე დადგომას, არამედ ზიზღს გამოხატავს მათ მიმართ. უფრო მეტიც, აბეზღებს მას უფალთან (ვითომ უფალს ფარისევლის კარნახი ესაჭიროებოდეს ვისიმე საქციელის, ქმედების ან რწმენის შესახებ). სწორედ ამათზე მოიწეოდა ღვთის რისხვა, რომელსაც წინასწარმეტყველ ესაიასთან ვკითხულობთ: „რამეთუ დღე უფლისა საბაოთისა მოიწიოს ყოველსა ზედა მაგინებელსა და ამპარტავანსა და ყოველსა ზედა მაღალსა და განსაცხრომელსა, და დამდაბლდენ“ (ეს. 2:12).
ფარისეველის ძირითადი შტრიხები კარგად იკვეთება მიტროპოლიტ ზოსიმეს (შიოშვილი) ერთ-ერთ ქადაგებაში: „ფარისეველია კაცი ჭეშმარიტების მასწავლებელი და თავისი ცხოვრებით ჭეშმარიტების უარმყოფელი. ფარისეველია კაცი ვითომ პატიოსანი და სინამდვილეში ათასი სისაძაგლისა და ბოროტების მატარებელი. ფარისეველია კაცი სულიერ ცხოვრებას შეყენებული და სინამდვილეში კი ქვეყნიურ ამაოებას დამონებული. საბრალოა, ძმანო, კაცი, ვისი სახელიც აღემატება საქმეს მისას... მოჩვენებითმა სიმაღლემ ფარისეველს ქედმაღლობა შესძინა, რამაც დასცა იგი, რადგან მოყვასი განიკითხა და დაამდაბლა. ასეთია ხვედრი ჭეშმარიტებას დაშორებული ადამიანისა. სჯულის მხოლოდ გარეგნულმა შესრულებამ არ შეიძლება სიკეთე მოუტანოს ადამიანის სულს. შინაგან სითბოსა და სიყვარულს მოკლებული სათნოება კაცისა ბრმაა და ზიანის მომტანი. სწორედ ამ სიბრმავემ გაამეტებინა ურიებს ძე ღვთისა – იესო მაცხოვარი“.
ფარისეველი ცალსახად მიუღებელია უფლისათვის: „თუ თქვენი სიმართლე არ აღემატება მწიგნობართა და ფარისეველთა სიმართლეს, ვერ შეხვალთ ცათა სასუფეველში“ (მათ. 5:20). მართლაც, ფარისეველი არის თვალთმაქცი, რომელიც საკუთარ თვალში დირეს ვერ ამჩნევს, სხვის თვალში კი ბეწვსაც უყურებს. სწორედ ასეთებს მიმართავს უფალი: „თვალთმაქცო, ჯერ შენი თვალიდან ამოიღე დირე და მერე დაინახავ, როგორ ამოიღო ბეწვი შენი ძმის თვალიდან“ (მათ. 7:5).
სულიერი მდგომარეობით, სიმდაბლით და ფერისცვალებისკენ მისწრაფებით, ფარისეველს მებაჟე უპირისპირდება. ხომ არ თვალთმაქცობდა და კეკლუცობდა ღვთის წინაშე ტაძარში მისული ცოდვილი მეზვერე, როცა „იგი შორს დგა და არა იკადრებდა თუალთაცა ზე ახილვად, არამედ იცემდა მკერდსა და იტყოდა: ღმერთო, მილხინე ცოდვილსა ამას“ (ლუკ. 18:13). პასუხი ცალსახად უარყოფითია. ჯერ ერთი, მებაჟემ იცოდა, თუ როგორი რეპუტაცია ჰქონდა საზოგადოებაში (თუ რატომ, ეს საკითხი ზემოთ უკვე ზედმიწევნით განვიხილეთ). მეორეც, ღმერთთან იგი წრფელი გულით და ფარისევლებისა და მწიგნობრების ენით რომ ვთქვათ, „ცარიელი ხელებით“ მივიდა, რამდენადაც მას სავაჭროც არაფერი ჰქონდა.
ძველაღთქმისეული კანონებით, მებაჟეს ღმერთთან განსამართლებლად სამსახური უნდა დაეტოვებინა (შეად. ამავე ნაშრომში ანალოგიური საკითხი ზაქესთან მიმართებაში). ასევე უნდა დაებრუნებინა ყველაფერი და მეხუთედიც დაემატებინა: „გინა ვნებისა მისთჳს, რომელ ავნო გინა ვედრებისა მისთჳს, რომელი ვედრად აქუნდა მას, გინა წარწყმედულისა მისთჳს, რომელ პოვა ყოვლისაგან საქმისა, რომლისათჳს ფუცა ნაცულად და მისცეს მას თავადი იგი და მეხუთე იგი შესძინოს მას ზედა. ვისაცა იყოს, მასვე მისცეს, რომელსაცა დღესა ემხილოს“ (ლევ. 6:5).
მაგრამ ხდება საოცრება! ღმერთი ამის გარეშეც შეიწირავს მეზვერის წრფელ მონანიებას, მით უმეტეს, რომ მას არ დაუკონკრეტებია, არ ჩამოუთვლია მისი ცოდვები, სულიერი მიღწევები და „საქმენი საგმირონი“. მან თავი დაიმდაბლა და მხოლოდ შეწყალება სთხოვა უფალს. ღმერთი გულს უცქერს და არავითარი სხვა მსხვერპლი (მეათედი, საკლავი, სხვადასხვა შენაწირები) მას არ ესაჭიროება, რამდენადაც „მსხუერპლი ღმრთისაჲ არს სული შემუსრვილი, გული შემუსრვილი და დამდაბლებული ღმერთმან არა შეურაცხ-ყოს“ (ფს. 50).
მეზვერე-ვერცხლისმოყვარეს გაცნობიერებული აქვს, რომ ცოდვილია. მასში გენერირებულია ადამისეული პირველქმნილი ცოდვა. ამიტომ იგი ევედრება უფალს შეიწყალოს, როგორც ცოდვილი და არა რომელიმე კონკრეტული ცოდვისა და შემთხვევისათვის (საუფლო ლოცვა ამიტომაცაა უპირატესი, რომ ჩვენ ვაღიარებთ და ვევედრებით უფალს ჩვენი ცოდვილი ბუნების, საქმიანობის და გულისთქმების გამო-ავტ.).
უფალმა შეისმინა მებაჟის ვედრება და გამართლებული წავიდა შინ: „გეტყჳ თქუენ: გარდამოვიდა ესე განმანათლებული სახედ თჳსა, ვიდრე ფარისეველი იგი, რამეთუ ყოველმან რომელმან აღიმაღლოს თავი თჳსი, იგი დამდაბლდეს; და რომელმან დაიმდაბლოს თავი თჳსი, იგი ამაღლდეს“ (ლუკ. 18:14) .
მლოცველი-ფარისეველი არსად წასულა. ის ჩენს გვერდითაა (ნაწილობრივ ჩვენც შეიძლება იგი განვასახიეროთ). შეიძლება ითქვას, რომ სწორედ ფარისეველთა მიმართ იწინასწარმეტყველა დიდმა დავითმა: „რომელნი ესვენ ძალსა თჳსსა და სიმრავლესა ზედა სიმდიდრისა თჳსისასა იქადიან“ (ფს. 48.), ანუ ასეთი ადამიანები სულიერი და მატერიალური სიმდიდრით იწონებენ თავს, დარწმუნებულნი არიან რომ ბევრი გააკეთეს მაცხოვრისათვის, დაიმსახურეს კიდეც უფლისგან და ელიან (ხშირად დაჟინებულადაც მოითხოვენ) წყალობას.
მწყალობელმა უფალმა იცის, რომ ადამის პირველქმნილ ცოდვასთან ერთად ჩვენი ბუნება ფარისევლობის მატარებელიცაა და ხსნა ესაჭიროება: „რამეთუ ყოველთავე შესცოდეს და დაკლებულ არიან დიდებისაგან ღმრთისა, ხოლო განმართლდებიან უსასყიდლოდ მადლითა მისითა და გამოჴსნითა მით იესუ ქრისტესითა“ (რომ. 3:24). ამიტომ გვაწვდის უფალი თავის სისხლსა და ხორცს ზიარებად და „საკურნებლად სულისა და ჴორცისა“.
გამოყენებული ლიტერატურა და წყაროები:
1. ბიბლია. საქართველოს საპატრიარქო. თბ., 2009.
2. ბიბლია. საქაერთველოს საპატრიარქოს გამოცემა. თბილისი 1989.
3. დეკანოზი რაჟდენ გიგაური., ოთხი მახარებლის ცხოვრება. თბ., 2010.
4. მღ. ბასილ ახვლედიანი, შიხაშვილი გ., ბაკაშვილი ნ., მართლმადიდებლური
თეოლოგიური ეკონომიკისა და მართვის საფუძვლები. თბ., „მერიდიანი“, 2009.
5. ჩიხლაძე ნ., ეკონომიკურ ურთიერთობებში მართლმადიდებლურ ფასეულობათა გააზრების ზოგიერთი საკითხის შესახებ. ჟურნ. ,,ეკონომიკური პროფილი“, №3, 2007.
6. ჩიხლაძე ნ., ეკონომიკა და მართლმადიდებლური სწავლება. თბ., 2009.
7. www.orthodoxy.ge - ქართული მართლმადიდებლური ვებგვერდი;
8. www.society.nekeri.net - წმინდა წერილი. საკითხავი ინტერნეტ ვერსია და საძიებო სისტემა;
9. www.kvirike.ge - თბილისის წმ. კვირიკეს და ივლიტას სახელობის ვებგვერდი;
10. www.mystudies.narod.ru - Христианский портал;
11. www.bogoslov.ru – Научный богословскский портал;
12. www.smartbible.narod.ru – Библия online.
