თქვენ ყველანი ძმები ხართ
პოლიტიკურ მეცნიერებათა დოქტორი,
ევრაზიის თანამშრომლობის ფონდის ევროინტეგრაციის პროგრამის მენეჯერი.
მართლმადიდებლობისა და დემოკრატიის ურთიერთდამოკიდებულების შესახებ არაერთგვაროვანი შეხედულებები არსებობს, ამიტომ, ალბათ უპრიანი იქნება მკითხველის ყურადღება ამ საკითხზე შევაჩეროთ.
რა არის დემოკრატია? ამ ტერმინის უამრავი სხვადასხვა განმარტება არსებობს. ამჯერად თავს უფლებას არ მივცემთ მეცნიერულ განმარტებაზე განვაცხადოთ პრეტენზია. მხოლოდ ზოგადად დავძენთ, რომ დემოკრატია არის თანასწორობა, სამართლიანობა, პიროვნების თავისუფლება.არსებობს თუ არა რაიმე კავშირი ამ ცნებებსა და ქრისტიანობას, მართლმადიდებლობას შორის?
ქრისტემ და მისმა უშუალო მიმდევრებმა, მოციქულებმა, თანასწორობის იდეა განსაკუთრებულ სიმაღლეზე აიყვანეს. თუნდაც მხოლოდ ის ფაქტი, რომ ისინი მდაბიოთა წრიდან იყვნენ, ამ მხრივ, მეტად ნიშანდობლივია. ამავე დროს, იესომ არ ისურვა, რომ მის მიმდევართაგან რომელიმეს სხვებზე მაღლა დაეყენებინა თავი: “თქვენ იცით, რომ ხალხთა მთავრებად მიჩნეულნი მბრძანებლობენ მათზე, და დიდებულნი ძალადობით განაგებენ მათ. ხოლო თქვენს შორის ნუ იქნება ასე” (მარკოზი 10, 43); “უდიდესი თქვენს შორის, იყოს როგორც უმცირესი, და წინამძღვარი – როგორც მსახური” (ლუკა 22, 26); თქვენ ყველანი ძმები ხართ” (მათე 23, 8) – მიმართავს მაცხოვარი თავის მოწაფეებს.
თუკი საბერძნეთში, რომელსაც კლასიკური დემოკრატიის აკვნად მიიჩნევენ, მონები მოქალაქეებად არ ითვლებოდნენ და უუფლებონი იყვნენ, ქრისტიანობამ საზოგადოების ყველა ფენის, ყველა ერის ღვთის წინაშე თანასწორობა იქადაგა. მართალია, მას მონობის გაუქმებისათვის ბრძოლისაკენ არ მოუწოდებია (რადგან ქრისტიანობის მიზანი სოციალური რეფორმის განხორციელება კი არა, ჭეშმარიტების, სულის გადარჩენის გზის ქადაგება იყო), მაგრამ, ფაქტობრივად, მონობას რელიგიურ-ზნეობრივი საფუძველი გამოაცალა.
საყოველთაო თანასწორობის იდეის კონკრეტული გამოხატულებაა მართლმადიდებელი ეკლესიის სტრუქტურა. ერთი მხრივ, მოციქულთა 34-ე კანონის საფუძველზე, აქ დასაშვებია ყველა ერს თავისი უმაღლესი სასულიერო წარმომადგენელი ჰყავდეს, ანუ ადგილობრივი ეკლესიების ავტოკეფალიის უფლებაა აღიარებული. მეორე მხრივ, პატრიარქის უფლებებიც საეკლესიო კრებითაა შეზღუდული, რომელიც ეკლესიის, ასე ვთქვათ, უმაღლეს ინსტანციას წარმოადგენს და მას პატრიარქის გადაყენებაც შეუძლია, ისევე, როგორც მისი არჩევა.
საქართველოს ეკლესიის უმაღლეს ორგანოს ამჟამად ეპისკოპოსთა საბჭო – წმინდა სინოდი წარმოადგენს, მაგრამ ისტორიულად საეკლესიო კრებაში, როგორც უმაღლეს ორგანოში, მონაწილეობდნენ საპატრიარქოს მთელი მორწმუნე მოსახლეობის წარმომადგენლები, როგორც სასულიერო, ისე საერო პირები, მათ შორის, ქალებიც (მონაზვნები). ასე რომ, მართლმადიდებელ ეკლესიაში, ისტორიულად, “დემოკრატიული, წარმომადგენლობითი და არჩევითი პრინციპი მოქმედებდა” (საღმრთო სჯული, თბილისი, 1993, ვ.321).
მართლმადიდებლობა ადამიანის ცხონებისათვის გადამწყვეტ მნიშვნელობას მის თავისუფალ ნებას ანიჭებს. მართლმადიდებლური სწავლებით, ღმერთს სურს ადამიანმა კეთილსა და ბოროტს შორის არჩევანი საკუთარი თავისუფალი ნებიდან გამომდინარე გააკეთოს. თავისუფალი ნება ღვთის მიერ ადამიანისათვის ბოძებული იმ საჩუქართაგანია, რომლის წყალობითაც ადამიანი “ღვთის ხატად” იწოდება (გაზ. “მადლი”, 1993, N. 2 (68), გვ.6). შემოქმედს არ სურს მისკენ მიმავალ გზაზე ადამის ძე ძალით დააყენოს, ამიტომაც ამბობს: “აჰა, კართან ვდგავარ და ვაკაკუნებ, თუ ვინმე გაიგებს ჩემს ხმას და კარს გამიღებს, შევალ მისას” (იოანეს გამოცხადება 3, 20). ახალი აღთქმა იმასაც უსვამს ხაზს, რომ ღვთის სიტყვის ქადაგებას რაიმე ძალდატანება არ უნდა ახლდეს თან: “მწყემსეთ ღმერთის სამწყსო, რომელიც თქვენს შორისაა, მაგრამ არა იძულებით, არამედ ნებით და ღმერთისათვის სათნოდ” – შეაგონებს პეტრე მოციქული ხუცესებს (1 პეტრ. 5, 2).
პავლე მოციქული კი დასძენს: “თავისუფლებისთვის ხართ, ძმანო ხმობილნი” (გალ. 5, 13) და “ნუ გახდებით მონები კაცთა” (1 კორ. 7, 23).
ამრიგად, ადამიანის პიროვნული თავისუფალების დაფასება და პატივისცემა მართლმადიდებლობის არსს წარმოადგენს, მის საფუძველშია ჩადებული.
ასე რომ, მართლმადიდებელ ეკლესიაში უკვე I საკუნეში დაინერგა დემოკრატიის ის პრინციპები, რომლებიც მსოფლიოში განსაკუთრებით პოპულარული მხოლოდ უკანასკნელი საუკუნეების განმავლობაში გახდა. ყოველივე ზემოთქმული იმას როდი ნიშნავს, რომ, მართლმადიდებელ ეკლესიაში დემოკრატიის სამართლიანი პრინციპებიდან გადახვევები არ ხდებოდა, ან არ ხდება, მაგრამ ცალკეული უღირსი პირების დანაშაული არ შეიძლება მთლიანად მართლმადიდებელ ეკლესიასა, თუ ქრისტეს მოძღვრებას მივაწეროთ.
შესაძლოა, მართლმადიდებელი ეკლესიის არადემოკრატიულობის დასამტკიცებლად, მის მიერ მონარქიის მხარდაჭერა დაასახელონ. მაგრამ, ჯერ ერთი, გასათვალისწინებელია, რომ ნებისმიერი სახელმწიფო, მიუხედავად იმისა, თუ რა ფორმა ექნება მას, ხალხის კეთილდღეობაზე ზრუნვისთვისაა მოწოდებული. ამიტომაც, მართლმადიდებლური მოძღვრებისათვის სახელმწიფოს ფორმას არსებითი მნიშვნელობა არა აქვს. იგი მხარს უჭერს სახელმწიფოს, როგორც ასეთს, სახელმწიფოებრივ წესრიგს, რომელსაც შუა საუკუნეებში, ძირითადად, სამეფო ხელისუფლება უზრუნველყოფდა.
საქართველოს მართლმადიდებელი ეკლესია, მისი ღირსეული წარმომადგენლები, სასულიერო თუ საერო პირები მუდამ ცდილობდნენ ეკლესიაში ზემოაღნიშნული დემოკრატიული პრინციპები შეენარჩუნებინათ და ისინი სახელმწიფოშიც განემტკიცებინათ.
მაგალითად, გრიგოლ ხანძთელი ყველას იღებდა თავის მონასტერში წოდების მიუხედავად. სასულიერო ფენაში, რომელიც მრავლად შედგებოდა მამა გრიგოლის მოწაფეთაგან და სახელმწიფოში დიდი გავლენით სარგებლობდა, ყველა წოდების წარმომადგენელნი იყვნენ. ხელისუფლებთან ურთიერთობისას გრიგოლ ხანძთელი გლახაკთა მიმართ მოწყალებისა და "ყოვლისა ერისა სიმართლით განკითხვაზე” ამახვილებდა ყურადღებას (გიორგი მერჩულე, გრიგოლ ხანძთელის ცხოვრება, “ძველი ქართული აგიოგრაფიული ლიტერატურის ძეგლები”, წ.I, თბილისი, 1963, გვ.276).
იგივე შეიძლება ითქვას გიორგი მთაწმინდელის შესახებაც. ივანე სურგულაძე, სწავლობს რა გიორგი მთაწმინდელის მსოფლმხედველობას, წერს: “ფრიად საყურადღებოა ის გარემოება, რომ გიორგი მთაწმინდელი ქართულ ეკლესიაში დემოკრატიული მიმართულების წარმომადგენელი იყო.” (ივ.სურგულაძე, საქართველოს პოლიტიკურ მოძღვრებათა ისტორიიდან, თბილისი, 1985, გვ.71). თავისი საქმიანობით იგი ცდილობს საზოგადოების სხვადასხვა ფენებს შორის უსამართლო უთანასწორობა მოსპოს. ეკლესიაში იგი გაბატონებულ ფეოდალებს უტევს. გიორგი ბაგრატ მეფესაც მოუწოდებს, რათა “არა მისდრეკდეს სასწორსა სიმართლისასა დიდისა მიმართ, გინა მცირისა” და “უმეტეს ყოვლისა სწყალობდენ გლახაკთა და უღონოთა.” (გიორგი მცირე, გიორგი მთაწმიდელის ცხოვრება, “ძველი ქართული აგიოგრაფიული ლიტერატურის ძეგლები”, წ.II, თბილისი, 1967, გვ.162).
ბოლოს, საყოველთაოდ არის ცნობილი, რომ წმ. ილია მართალი დემოკრატიული იდეების – ძმობის, ერთობის, თავისუფლების აქტიური მქადაგებელი იყო, რაც მის ცნობიერებაში, მართლმადიდებლურ რწმენასთან განუყოფელი გახლდათ. სწორედ იგი იდგა XX საუკუნის დასაწყისში ეროვნულ-დემოკრატიული პარტიის სათავეებთანაც.
ასე რომ, დემოკრატია არათუ უცხო და მიუღებელია მართლმადიდებლობისათვის, არამედ, თავისი არსით მართლმადიდებლობა სწორედ რომ დემოკრატიულია, ხოლო დემოკრატია, თავისი არსით -- მართლმადიდებლური
